Wat de natuur kenmerkt, is dat alle levende wezens volledig toegewijd zijn aan wat ze zijn. Een komkommerzaadje is er bijvoorbeeld volledig op gericht om uit te groeien tot een grote komkommerplant en een heleboel nieuwe komkommers te maken. Hetzelfde geldt voor druiven. Een wijnstok zal er alles aan doen om te groeien en zoveel mogelijk druiven te maken. Een boom is toegewijd aan het zijn van een boom en het deel uitmaken van het bos. Een cactus kan jarenlang uitdrogen in de woestijn, maar zodra het begint te regenen, grijpt hij zijn kans en maakt hij de mooiste bloemen. Langzaam, langzaam groeit hij uit tot een gigantische cactus. Hij is ongelooflijk geduldig. Hij kan wel 300 jaar oud en meer dan twaalf meter hoog worden, terwijl hij al die tijd maar één doel voor ogen heeft: de best mogelijke cactus zijn.
Hetzelfde geldt voor dieren. Een kat is toegewijd aan het kat zijn, elke seconde van zijn negen levens. Alles wat hij doet staat in dienst van zijn katachtige aard. Een leeuw is toegewijd aan het leeuw zijn, een vogel is toegewijd aan het vogel zijn, een mier is toegewijd aan het mier zijn. Alles in de natuur heeft zijn plaats en functie. Er is geen twijfel, geen aarzeling in de natuur. Er is echter één uitzondering: wij.

Mensen willen dienen

Je kunt naar mensen kijken en je afvragen: waar zijn wij nou aan toegewijd? Als je de mens observeert, zie je dat veel van hen toegewijd zijn aan dienen. Mensen lijken te zijn ingesteld op dienen en ze willen een leider die hen vertelt hoe ze moeten dienen. Ze lijken geen voorkeur te hebben voor wie of wat ze moeten dienen. Ze kunnen min of meer elke ideologie of baas dienen. Het kan Mussolini of Gandhi zijn. Het kunnen de Kardashians of de paus zijn. Ze kunnen het judaïsme dienen, maar ook het antisemitisme, met evenveel passie, overtuiging en kracht. Ze kunnen de democraten, de republikeinen, de wetenschap, Boeddha, Allah of Christus dienen. Ze zijn zelfs bereid om het nazisme of satanisme te dienen, als iemand hen dat opdraagt. Het maakt niet uit voor welke agenda ze gebruikt worden, mensen lijken alles met plezier te dienen.

Waarom moet mensen verteld worden waar ze zich aan moeten wijden? Waarom lijken ze geen idee te hebben waarom ze hier zijn en weten ze totaal niet wie ze zijn en wat ze geacht worden te doen als ze geen leiding krijgen? Is dat niet vreemd? Je ziet dat nergens anders in de natuur. Stel je een verwarde tomatenplant voor die niet meer weet hoe hij tomaten moet maken, een depressieve wijnstok die zich afvraagt wat hij met zijn leven aan moet of een boom die zelfmoord pleegt omdat hij niet kan vliegen. Dat gebeurt gewoon niet.

Mensen zijn extreem goedgelovig

Onze enorme reikwijdte van wat we bereid zijn te dienen, verwijst naar een andere typisch menselijke eigenschap, namelijk goedgelovigheid. Dieren en planten zijn niet goedgelovig. Ze zijn flexibel en passen zich aan, maar ze zijn niet goedgelovig. Stel je voor dat je een kat vertelt dat hij zich als een hond moet gedragen, of een appelboom dat hij dit jaar peren moet maken. Dat is niet mogelijk. Je kunt een komkommer ook niet vertellen dat hij een tomaat moet zijn. Je kunt een leeuw niet zeggen dat hij een lammetje moet zijn. Je kunt een boom niet zeggen dat hij een vogel is. Je kunt een roos niet veranderen in een tulp. Zo werkt de natuur gewoon niet – maar wij wel.

In tegenstelling tot al het andere in het natuurlijke koninkrijk zijn mensen ongedefinieerde, onzekere, goedgelovige, wispelturige, onbetrouwbare en onvoorspelbare wezens, zo te zien zonder een eigen wil. Ze zijn op zoek naar iets om te kopiëren, naar een meester die hen vertelt wat waar is en wat niet waar is, die hen vertelt wat hun doel in het leven is.
Als ze eenmaal hun instructies hebben gekregen – maak veel baby’s, wees een goede vader, zorg voor het gezin, wees een goede moeder, houd het huis schoon, wees een fatsoenlijke burger, neem je shots, wees een harde werker, klaag niet, wees een gehoorzame ambtenaar, betaal je belastingen, wees een trouwe gelovige in een of andere religie of politieke ideologie, doe je gebeden – dan zijn ze daar heel toegewijd aan.

Als je mensen vertelt dat ze zich moeten voortplanten omdat een of andere God dat heeft gezegd, dan gaan ze ervoor en planten ze zich voort tot ze erbij neervallen. Als je zegt dat ze moeten stoppen, dan gaan ze allemaal condooms in hun portemonnee dragen. Als je ze vertelt dat ze voor een baas moeten werken tot ze 65 zijn en belachelijk en nietszeggend werk moeten doen, doen ze dat fluitend en voelen ze zich heel belangrijk. Als je ze vertelt dat ze hun buurman moeten verraden omdat hij niet deugt, dan doen ze dat, zich zeer gerechtvaardigd voelend. Als je ze vertelt dat geld het belangrijkste in de wereld is en boven alles verheven moet worden, duiken ze er bovenop. Yeah, man! Als je ze vertelt dat ze hun kinderen moeten slaan om ze discipline bij te brengen, gehoorzamen ze zonder aarzelen. Als je hen vertelt dat ze hun zonen naar de oorlog moeten sturen voor de goede zaak, sturen ze hen weg en voelen ze zich er zelfs trots over. Als je zegt dat ze hun dochters moeten opsluiten, bedekken of verminken, dan doen ze dat even gemakkelijk.

Mensen hebben de blues en capoeira

Is dat het dan? Zijn mensen alleen maar toegewijd aan dienen? Als dat zo is, dan zijn we inderdaad een slavensoort. En ja, het is waar dat de meeste mensen het meest op hun gemak en het gelukkigst lijken als ze een meester volgen, of dat nu een goeroe, een priester, een politiek figuur of een filmster is. Toch is ‘slavensoort’ hier wellicht niet de juiste definitie, want veel slaven willen echt geen slaaf zijn en hebben een diep verlangen om te worden bevrijd van hun ketenen. Zo hebben we de blues en capoeira gekregen. Bovendien zouden veel mensen het ook heel leuk vinden om slaveneigenaar te zijn en zijn ze er heel goed in. Dat hebben we in de menselijke geschiedenis vaak genoeg gezien. Dus wat zijn we dan? Slaven, of toch iets anders?

Er wordt gezegd dat we van de apen afstammen, maar apen zullen hun recht om aap te zijn tot de dood verdedigen. Je kunt ze niet dwingen om te paren – of niet te paren – of om niet te eten of te bewegen, of om hun kinderen af te staan en door een ander te laten opvoeden. Apen zullen vechten tot de dood om hun recht te verdedigen te zijn wie ze zijn – net als alle andere dieren, behalve wij. Het is onmogelijk om andere soorten te manipuleren of te verwarren, of om ze te dwingen anders te zijn dan hun natuurlijke zelf, maar wij mensen staan voor alles open. Hoe is dat mogelijk?

Een kwestie van identificatie

Misschien is het een kwestie van identificatie. In tegenstelling tot andere soorten, lijken mensen zich met alles te kunnen identificeren. Je kunt ons vertellen hoe we ons moeten kleden, hoe we moeten spreken, hoe we ons moeten voelen, hoe we moeten denken, hoe we onze kinderen moeten opvoeden – joh, je kunt ons zelfs vertellen hoe we ons moeten voortplanten – en we zullen ons er graag aan onderwerpen, er trots op zijn en het cultuur, traditie, vooruitgang of zelfs vrijheid noemen. We vrezen, schelden, veroordelen, oordelen, straffen en sluiten buiten op basis van wat de media en onze leiders ons opleggen, zonder eigen moreel kompas. Als de wind morgen anders waait, lopen we vrolijk een andere kant op.

Er lijkt geen vast prototype te bestaan van een mens, terwijl er wel een vast prototype bestaat van een komkommer, een tomaat, een vogel, een leeuw of een boom – wat dan ook in de natuur. Maar wij mensen, wij zijn zo veranderlijk als de wind – nog zo’n typisch menselijke eigenschap. Ja, we hebben twee benen en twee armen, tien tenen en tien vingers. We willen veiligheid, comfort en we planten ons graag voort, maar definieert dat onze essentie? Er wordt gezegd dat we het grootste deel van ons DNA delen met apen en varkens, maar we gedragen ons totaal anders dan zij. Ons gedrag lijkt overgeleverd te zijn aan wat ons verteld wordt om te denken, te geloven en te doen, in tegenstelling tot welk dier of welke plant op deze planeet dan ook. Als een verdwaald kind wordt geadopteerd, in leven gehouden en grootgebracht door een wolvenclan, zal het geloven dat het een wolf is en zich gedragen als een wolf. Het zal op handen en voeten lopen, rauw vlees eten en naar de maan huilen. Het zal geen twijfel hebben over wie het is, omdat het niet door mensen is opgevoed. Hoe is dat mogelijk?

Mensen lijden aan waanvoorstellingen

Een ander kenmerk van mensen is dat ze een erg hoge dunk van zichzelf hebben. We gaan er prat op dat we onafhankelijke denkers zijn, terwijl de feiten dat op alle mogelijke manieren tegenspreken. We geloven dat we verdedigers zijn van vrijheid en onafhankelijkheid, terwijl dat haaks staat op onze diepgewortelde behoefte aan leiding. We geloven graag dat we zelfstandige individuen zijn, dat we zelf bepalen hoe we ons leven leiden, terwijl we in werkelijkheid geen enkele vrijheid hebben en die ook niet willen. We dragen allemaal spijkerbroeken, we rijden allemaal in een grijze auto, we klagen allemaal over het weer, we gaan allemaal naar ons werk, we gaan allemaal tegelijk op vakantie, we willen allemaal slank zijn, we betalen allemaal belasting, we willen allemaal een relatie, we hebben allemaal een mobiele telefoon – en toch denken we dat we origineel zijn omdat onze telefoon een Kitty-hoesje heeft.

We wanen onszelf als moreel hoogstaande wezens, het hoogstandje van de evolutie, terwijl niets dat onderschrijft. We denken dat we de planeet en alles erop controleren, zelfs het weer, terwijl het weer doet wat het wil. We zijn als Don Quichotte die tegen windmolens vecht. We fantaseren dat we nobele, sterke karakters hebben, dat we streven naar verlichting en rechtvaardigheid, terwijl de toestand in de wereld ons in werkelijkheid geen zak interesseert, zolang wij het maar goed hebben. Mensen hebben er over het algemeen geen enkele moeite mee om zich allerlei werkelijkheden en werelden voor te stellen, zonder last te hebben van de noodzaak dat aan de realiteit te toetsen. We hebben geen bewijs nodig voor onze overtuigingen, zo sterk zijn ze. Misschien is wat ons het meest kenmerkt ons zelfbedrog – of is het de kracht van onze verbeelding?

We zijn een tabula rasa ras

Het lijkt er sterk op dat mensen als puntje bij paaltje komt geen eergevoel en trots hebben. Andere wezens in de natuur zijn volledig toegewijd aan hun uniciteit, hun karakteristieken, hun eigenschappen en kwaliteiten – aan wie ze werkelijk zijn. Ze hebben een sterke identiteit die ze tot het einde toe zullen verdedigen, maar mensen lijken uiteindelijk niets te hebben om te verdedigen. Ze zijn onmiddellijk bereid om hun identiteit op te geven als er iemand langskomt die zegt: vanaf nu zijn dit de regels, of vanaf nu is dit in de mode. Mensen lijken geen flauw idee te hebben wie of wat ze zijn. Dat is misschien wel het geheim, de belangrijkste eigenschap van de mens. We zijn geen slavenras, we zijn een tabula rasa ras. We zijn onbeschreven bladen. Wij zijn de enige soort op deze planeet die geen eigen identiteit heeft. Daarom kunnen we ons identificeren met welke identiteit dan ook en er volledig aan toegewijd zijn, zolang het duurt en zonder dat het enige betekenis hoeft te hebben. Hoe is dat mogelijk?

Sanne Burger
sanneburger.com