“In den beginne was het woord” staat in de bijbel, maar er staat niet bij welk begin ze bedoelen. Het begin waarvan? Het begin van de mensheid? Het begin van het bestaan? Het begin van onze werkelijkheid? Of het begin van het patriarch? Lastig als auteurs vaag doen over wat ze precies bedoelen – dat getuigt van een slordig woordgebruik, terwijl die zin toch impliceert dat woorden heel belangrijk zijn.

Het patriarch heeft deze zin als volgt gekidnapt: “In den beginne was het woord, dus in den beginne was de gedachte, de ratio, de logica. En omdat het woord eerst was, is het woord machtiger dan het gevoel, dus het gevoel en de intuïtie is minder belangrijk dan de ratio. En omdat de ratio mannen toebehoort en het gevoel het domein van vrouwen is (wat overigens nergens staat in de bijbel), zijn mannen belangrijker dan vrouwen.”
En zo heeft het patriarch de afgelopen 2000 jaar deze zin misbruikt om de onderdrukking van vrouwen te rechtvaardigen en gevoel en intuïtie ondergeschikt te maken aan logica en ratio. En kijk waar dat ons gebracht heeft. Dit is een goed voorbeeld van hoe woorden misbruikt kunnen worden en een geheel andere betekenis toegedicht kunnen krijgen dan wat de oorspronkelijke bedoeling was. Het is ook een goed voorbeeld van hoe ongelooflijk krachtig woorden zijn.

Tijdens de laatste verkiezingen in Nederland wordt ook weer heel duidelijk aangetoond hoe woorden misbruikt kunnen worden. (Dat geldt voor alle verkiezingen.)
De SGP schermt november 2023 met de slogan ‘Woord houden’. Op de verkiezingsposters aan lantaarnpalen langs de weg zie je de onbetrouwbare kop van Chris Stoffer met zijn griezelige jokerface en de vetgedrukte woorden ‘Woord houden’. Zouden er nog mensen zijn die dit echt geloven? Dat Stoffer woord houdt? Dat de beloftes die die partij doet, of welke partij dan ook, ook echt nageleefd zullen worden?
Bij1 (nooit van gehoord) schrijft: ‘Breek de ketens. Beken kleur.’ Ah, LGBTQ-propaganda.
BBB, de stotterpartij, schrijft: ‘Iedere dag BBBeter.’ Wat een ongelukkige woordspeling. Welk reclamebureau heeft dat bedacht?
Partij van de dieren schrijft: ‘Keer het tij.’ Lekker dreigend. Angstporno. Werkt dat nog in deze tijd?
CDA: ‘Recht doen.’ Recht lullen wat krom is, bedoelen ze.
D66: ‘Nieuwe energie voor Nederland.’ Meer windmolens, meer winst voor ons, bedoelen ze.

Gustave Le Bon schrijft in ‘De psychologie van de massa’ (dat in 1895 uitkwam – 128 jaar geleden):

Het schriftelijke verkiezingsprogramma van onze kandidaat mag niet te precies zijn, want dan zouden zijn tegenstanders hem daar later op kunnen aanspreken. Zijn mondelinge programma (lees: verkiezingsslogans/social media posts) kan echter niet overdreven genoeg zijn. De meest ingrijpende hervormingen kunnen zonder aarzeling worden beloofd.
… Op het moment zelf hebben deze overdrijvingen een groot effect, maar voor de toekomst zijn ze niet bindend. Want wat blijkt, keer op keer? De kiezers nemen nooit de moeite om te kijken in hoeverre de verkozen vertegenwoordiger de bejubelde beloften heeft gevolgd, al waren dit nou net de redenen dat de verkiezing plaatsvond.
… Zonder twijfel zijn de nadelen van algemeen kiesrecht te duidelijk om genegeerd te worden. Het kan niet worden betwist dat beschavingen het werk zijn van een kleine minderheid van superieure geesten die de top van een piramide vormen, waarvan de lagen die breder worden naarmate de intelligentie afneemt, de onderste lagen van een beschaving vormen.

Oliver Sacks, de briljante psychiater die de kunst van het helder waarnemen op sublieme wijze beheerste, schrijft in zijn boek ‘De man die zijn vrouw voor een hoed hield’ (1985) in hoofdstuk 9, ‘De toespraak van de president’:

Wat was er aan de hand? Bulderend gelach kwam uit de afasie-afdeling, net toen de president met zijn toespraak was begonnen … alle patiënten lagen krom van het lachen. Hoewel, niet allemaal – sommigen keken verbaasd, anderen kwaad, een of twee keken bezorgd, maar de meesten keken geamuseerd.
… Dit waren patiënten met de ernstigste vorm van receptieve of globale afasie, hoewel hun verstand intact is. Zij kunnen woorden als zodanig niet bevatten. Toch meent met vaak dat deze patiënten grotendeels begrijpen wat tegen hen wordt gezegd. … Dit komt omdat ze, wanneer men normaal tegen ze spreekt, de betekenis gedeeltelijk of geheel kunnen snappen. En men spreekt van nature ‘natuurlijk’. …
Waarom is dit zo? Omdat de natuurlijke spraak niet alleen bestaat uit woorden en evenmin alleen uit beweringen. Spraak bestaat uit het uiten, een uiten van al je bedoelingen met heel je wezen, en daarvan houdt het begrijpen oneindig meer in dan alleen maar woordherkenning. …
Vandaar dat ik soms het gevoel heb dat ik tegen iemand met afasie niet kan liegen. Hij kan je woorden niet vatten en daarom kan hij er ook niet door worden bedrogen, maar wat hij snapt, snapt hij met feilloze precisie omdat hij de expressiviteit van de woorden begrijpt, die totale, onwillekeurige expressiviteit die nooit kan worden geveinsd zoals dat met woorden alleen maar al te makkelijk kan. ‘Je kunt liegen met je mond,’ schrijft Nietzsche, ‘maar met de glimlach waarmee dit gepaard gaat vertel je niettemin de waarheid.’
… Zo waren het dus de grimassen, de theatrale, valse gebaren en vooral de valse tonen en cadansen van de stem die deze woordloze maar hoogst gevoelige patienten vals in de oren klonken. … Daarom lachten ze om de toespraak van de president.

Zijn wij, normale mensen, het vermogen om de ware bedoeling achter iemands woorden te begrijpen dan helemaal kwijtgeraakt? Is onze intuïtie er na 2000 jaar succesvol uitgeramd? Zijn mensen met een hersenbeschadiging, natuurvolkeren, kinderen en dieren de enigen die dat nog kunnen?
Welnee! Dat vermogen is alleen maar ondergesneeuwd. Natuurlijk merken we de valse grijns van Rutte, Stoffer en Wilders op. Natuurlijk zien we de kloof tussen Biden’s expressie en de woorden die uit zijn mond komen. Alles aan die oude man is misselijkmakend onnatuurlijk. Zijn ogen zijn dood. We weten allemaal dat daar niks meer aan bewustzijn in zit, maar we kiezen ervoor om die waarneming te negeren. We kiezen ervoor om te doen alsof, omdat we bang zijn voor represailles.

Mundus vult decepi, decipiatur ergo, citeert Sacks in zijn boek: De wereld wil bedrogen worden, dus wordt zij bedrogen. Deze Latijnse spreuk, waarvan de oorsprong niet bekend is, haalt oorzaak en gevolg door elkaar. Het klopt niet. De wereld wil helemaal niet bedrogen worden!

Wij mensen willen niet bedrogen worden, maar we zijn getraind om onze intuïtie te negeren en onze gevoelens niet serieus te nemen. Dat wil echter niet zeggen dat onze intuïtie verdwenen is of onze gevoelens dood zijn. Dat is helemaal niet mogelijk! Je kunt intuïtie en gevoelens net zo veel ontkennen, onderdrukken, negeren, veroordelen en belachelijk maken als je wilt, maar al doe je dat 2000 jaar lang, op alle mogelijke manieren, ze zullen niet verdwijnen.
Iedere generatie komt opnieuw ter wereld met een perfecte intuïtie, met zuivere gevoelens, met het aangeboren vermogen om leugens van waarheid te onderscheiden, met een goudeerlijk hart. Iedere moeder zal dat met een glimlach bevestigen. En bij iedere generatie wordt door middel van religie, opvoeding, scholing, straf, marteling, moord, gevangenisstraf, schuld, schaamte, buitensluiting, conditionering, programmering, manipulatie, mind control, dreiging, pijn, trauma, angst, vaccinaties en medicijnen opnieuw geprobeerd om dat eruit te rammen. En iedere generatie opnieuw mislukt het!
Want we zijn er nog steeds. Wij, de mensen zonder hersenbeschadiging, de volwassenen wiens intuïtie nog intact is, die nog diep kunnen voelen, die nog op natuurlijke wijze communiceren, die nog haarfijn aanvoelen of iemand de waarheid spreekt of niet, de de non-verbale communicatie nog feilloos oppikken, voor wie eerlijkheid nog steeds een groot goed is, ondanks alle pogingen om dat eruit te rammen.
Wij zijn de kinderen die roepen dat de keizer geen kleren aan heeft, dat de president liegt en dat de meeste, zo niet alle politici lege woorden gebruiken. We zijn met steeds meer. We zijn er bijna.

Sanne Burger
sanneburger.com