Eenzaamheid kent geen tijd

Illustration by Susan Seddon Boulet

Sanne Burger

27 oktober 2018

Artikel in de Koorddanser, oktober 2018
Er is een overduidelijke correlatie tussen eenzaamheid enerzijds en geld, status, uiterlijk en leeftijd anderzijds. Met andere woorden: hoe armer, minder belangrijk, lelijker en ouder je bent, des te eenzamer zul je zijn. ‘Nobody knows you, when you’re down and out’ zingt Eric Clapton. Right? Right. Maar toch is het te kort door de bocht. Dit zijn uiterlijke factoren die kúnnen bijdragen aan eenzaamheid, maar ze kunnen ook juist verbroederen. Iedereen weet dat arme mensen beter salsa kunnen dansen. Nee, de ware oorzaak van eenzaamheid zit veel dieper.
Social media sucks
Eenzaamheid lijkt de epidemie van deze tijd. Hoe actiever mensen zijn op social media, des te groter wordt de eenzaamheid, zegt men. Uit onderzoek blijkt dat mensen depressief worden van social media. Het lijkt namelijk net alsof iedereen leuke dingen doet, behalve jij. Het maakt dat je je buitengesloten voelt. Je hoort er niet bij. Ze zijn jou vergeten. Jij bent niet uitgenodigd. Je wordt niet ge’like’d. Social media is dus een vijfde factor, maar net als de eerste vier eerder een symptoom dan een oorzaak. Ook de uitleg: ‘Oh, je hebt gewoon een tekort aan oxytocine en wat teveel dopamine’ zegt uiteindelijk helemaal niets, want waar komt die hormonale onbalans vandaan?
Alone in the city
Jim, een goede vriend uit New York, werkte 8 jaar bij Sony als grafisch kunstenaar. Hij was destijds dodelijk verlegen, een echte nerd, dus niet zo goed in contact maken. De eerste maanden hoopte hij nog dat zijn New York dream van hanging out met de hipste mensen ter wereld uit zou komen, net als bij Sex & the City, maar langzaam maar zeker drong tot hem door dat dat niet ging gebeuren. Als iemand hem aansprak of uitnodigde voor een feestje kon hij alleen maar stamelen. Zijn sociale interacties werden steeds minder, mensen zagen hem steeds minder staan (zitten) en uiteindelijk stopte hij gewoon met praten. Omdat het kon.
Liefde in de metro
‘Ik heb 7 jaar niet gesproken’, vertelt hij. ‘Tussen mijn 21e en 28e heb ik bij elkaar misschien 10 woorden gezegd. Ik ging ’s ochtends naar mijn werk, werkte in stilte in mijn cabine en ging ’s avonds weer naar huis. Ik stond iedere dag twee uur in een opeengepakte metro waar iedereen elkaar negeerde. Soms raakte ik opgewonden van een mooie vrouw die zich noodgedwongen tegen me aan drukte. Ik kon haar warmte voelen, haar haar ruiken – maar het was volkomen anoniem. Ik was omringd door vreemden. Ik woonde alleen in een luxe appartement vol met Sony apparatuur en panorama uitzicht over ‘de stad die nooit slaapt’. Ik voelde me 24/7 buitengesloten. Ik keek iedere avond films op een beeldscherm zo groot als de muur. Ik kende Star Wars uit mijn hoofd. ‘I find your lack of faith offensive.’
Wake up call
Ik woonde in een miljoenenstad en ik praatte met niemand. En het rare was: het viel niemand op. Ik was onzichtbaar. Na zeven jaar was ik suïcidaal van eenzaamheid. Ik werd wakker geschud door 9/11. Ik was vijf blokken verderop, ik hoorde de explosies, het werd pikdonker door het stof, ik raakte in paniek en bad: ‘God, of wie dan ook, als ik dit overleef ga ik mijn leven veranderen. Ik beloof het!’
De manier waarop hij dit verhaal vertelt, nu 17 jaar later, charismatisch en stralend, bewijst dat hij het ook echt heeft gedaan.
Eenzaamheid is overal
‘Ja, maar dit is New York’, kun je zeggen. ‘Bij ons is het anders.’ Maar is dat zo? Hoe eenzaam ben jij? Misschien ben je wel die jongen van 18 die net naar Nederland is verhuisd, de taal niet spreekt, geen idee heeft wat de dresscode is op school en dus door iedereen wordt genegeerd. Misschien ben je wel die alleenstaande moeder die keihard moet werken om voor een kind te zorgen dat nooit thuis is. Misschien ben je wel die man van middelbare leeftijd die al jaren in de mantelzorg zit omdat zijn vrouw ziek is, waardoor  zelf ook nooit meer ergens komt. Misschien is je relatie net uit of is een dierbare overleden en kan niets of niemand dat gat vullen. Misschien ben je net terug uit het buitenland en merk je dat je eigenlijk geen vrienden meer hebt. Misschien draag je een geheim met je mee, of een diepe onzekerheid. Misschien begrijp je niets van de wereld, voel je je door niemand begrepen of gezien en weet je niet hoe dat te veranderen. Misschien voel je je niet thuis in je huwelijk, je werk, je vriendenkring, je lichaam, je gezin, je land, je cultuur, of op deze aarde. Dit alles is eenzaamheid.
Aangebrande poepescheet
Op de basisschool had ik een hele stoot vriendinnetjes met wie ik speelde tijdens het speelkwartier. Op een dag stookte één van die vriendinnetjes de anderen op tot een gemeen spelletje: Sanne mag niet meer meedoen. Ik zat verstijfd op het klimrek terwijl zij vlakbij gearmd heen en weer liepen en heel hard zongen: ‘Aangebrande poepescheet, waar ben je, waar ben je?’ Ik deed net alsof het me niets uitmaakte, maar in werkelijkheid brak mijn hart. Ik kon er ook niet om lachen, hoe achterlijk hun zelfverzonnen liedje ook was. Ik was diep geschokt. Het was de eerste keer dat ik me bewust buitengesloten voelde. Het was verschrikkelijk.
De manipulatie van de groep
Eenzaamheid heeft grofweg twee redenen: of je wilt er niet bij horen, of je mag er niet bij horen. Vergeet niet dat wij mensen sociale wezens zijn. We zijn zoogdieren en geen reptielen. Buitengesloten worden ervaren we als een straf, als iets dat uiterst pijnlijk is, als we klein zijn zelfs levensgevaarlijk, en dus ten alle tijde vermeden moet worden. Dit maakt ons manipuleerbaar. Het maakt dat we volgzaam zijn, bereid ons aan te passen aan de groepsnorm – tót die norm iets aantast dat nog belangrijker is dan erbij horen, tot iets meer voor je betekent dan erbij horen. De bereidheid tot aanpassen heeft dus blijkbaar een grens. Als in een bepaalde groep veel mensen eenzaam zijn kun je je afvragen: wat is er mis met die mensen? Je kunt je ook afvragen: wat is er mis met de groep? Wat is er mis met de voorwaarden om erbij te horen? Waarom dragen zoveel mensen liever de pijn van eenzaamheid dan dat ze zich conformeren? Wat is dat iets?
Wanneer je moet kiezen tussen jezelf zijn of erbij horen
Wanneer de wrijving tussen de groepsnorm en je eigen menselijkheid te groot wordt, ontstaat de keus: wat doe je? Wanneer je steeds meer walgt van de norm en het gevoel hebt dat die ten koste gaat van je integriteit, authenticiteit, geluk of vrijheid kom je uiteindelijk op een punt dat je moet kiezen: pas je je aan of kies je ervoor je eigen weg te gaan, met alle gevolgen van dien? In die zin vereist zelfverkozen eenzaamheid grote moed. Het is een kunst om je eenzaamheid met waardigheid te dragen, niet je ziel te verkopen en trouw te blijven aan je eigen normen en waarden. De paradox is dat je juist door dit te doen gelijkgestemde zielen aantrekt met wie je je werkelijk kunt verbinden. Eenzamen unite!
Sanne Burger is schrijfster, coach en masseuse. Voor boekingen: check de Coaching en Massage pagina.

0 reacties

Geef een reactie

You might like this too …

Zijn wij een slavenras?

Zijn wij een slavenras?

Wat de natuur kenmerkt, is dat alle levende wezens volledig toegewijd zijn aan wat ze zijn. Een komkommerzaadje is er...

De wereld is een zandbak

De wereld is een zandbak

Kijk, het spreekt voor zich dat we fouten maken, maar dat betekent nog niet dat we schuldig zijn. Als we in onschuld...