(Dit artikel verscheen in de gezondheidseditie van De Andere Krant van 4 januari 2025)
Kunnen we gezondheid en vrijheid vinden door te dansen? We vragen het drie dansdocenten die lesgeven in respectievelijk Ecstatic Dance, Biodanza en Movement Medicine, drie moderne dansvormen die hun wortels hebben in oude sjamanistische rituelen. “Jazeker”, antwoorden ze alle drie zonder aarzelen. Dansen is voor hen verbindend, genezend en bevrijdend. “Dansen doe je niet alleen voor je plezier of voor je gezondheid”, zegt Els Boon van de School voor Biodanza in Amsterdam. “Het is veel meer dan dat. Het is een manier van leven.”
Dansen is van alle tijden. Van de draaiende derwisjen uit Perzië tot aan de klompendans uit Nederland, iedere cultuur heeft zijn eigen danstradities. Veel dansvormen hebben een spirituele of sjamanistische achtergrond. De draaiende derwisjen bijvoorbeeld behoren tot een soefistische orde, de Mevlevi, die de dans en het gebed combineren om in extase te geraken en dichter bij God te komen. Is er een connectie met Ecstatic Dance?
“Ik denk het wel”, zegt Janneke Meijers, die inmiddels alweer vijf jaar Ecstatic Dance bijeenkomsten organiseert op landgoed Ottermeer. “De eerste keer dat een vriendinnetje me uitnodigde naar zo’n avond had ik zo mijn bedenkingen. Ik verwachtte mensen met okselhaar en blote voeten die zich zwetend op de dansvloer stonden uit te leven en ik twijfelde of ik me daar wel thuis zou voelen, maar dat was na tien minuten duidelijk. Niemand beoordeelde me op hoe ik danste, iedereen was aardig en respectvol en ik hoefde niet te praten. Ik vond het heerlijk! Ik ging vaker en langzaam maar zeker ging ik me steeds vrijer voelen in mijn zelfexpressie.”
Ecstatic Dance is een vrije dansvorm die begeleid wordt door live muziek of een DJ. Het ontstond in 2000 op Hawaï, waar DJ Max Fathom de allereerste Ecstatic Dance bijeenkomst gaf. Tegenwoordig zijn er Ecstatic Dance bijeenkomsten over de hele wereld en kun je een opleiding volgen tot Ecstatic Dance DJ. “De muziek bouwt vaak op tot een crescendo”, zegt Meijers, “en dat nodigt zeker uit tot extase, net als bij de dansende derwisjen. Maar meer nog dan extase, gaat het voor mij over het recht om jezelf te zijn. Als je in plaats van extatisch dansen als een worm over de vloer wil kruipen, dan kan dat ook. Het gaat uiteindelijk om het belichamen van wie je werkelijk bent en je daar vrij in durven voelen. Dat is voor mij vrijheid.”
Els Boon, die samen met Miranda van Keulen de Biodanzaschool in Amsterdam runt, beaamt dat. Toch zijn er volgens haar ook verschillen tussen Biodanza en Ecstatic Dance. “Biodanza werd in de jaren zestig ontwikkeld door de Chileense psychiater Rolando Toro”, vertelt ze. “Hij ontdekte dat bepaalde bewegingen en manieren van contact maken een kalmerend en genezend effect hadden op zijn patiënten, ook de zware gevallen. Als jonge man was Toro gevlucht voor de onderdrukking in Chili en hij vatte het op als zijn missie om een systeem te ontwikkelen dat het tegenovergestelde was van het militarisme, dat hij verafschuwde. Hij noemde Biodanza ‘de poëzie van de menselijke ontmoeting’. Voor hem was vrijheid vooral te vinden in de liefdevolle verbinding met de ander.”
De vijf lijnen of vivencia’s van Biodanza zijn vitaliteit, seksualiteit, creativiteit, affectie en transcendentie. Een Biodanza bijeenkomst wordt geleid door een leraar die minimaal een vierjarige opleiding heeft gedaan en de dansers begeleidt met muziek, gerichte oefeningen en dansdemonstraties. “Toro was van mening dat je zieke mensen het beste kunt genezen door het gezonde te versterken en te benadrukken”, vertelt Boon enthousiast. “Dus niet praten over alles wat er mis is in je leven, maar een directe ervaring creëren van verbinding en vreugde door middel van de dans. In een wereld waarin we steeds meer verwijderd raken van elkaar, waar isolement en eenzaamheid steeds meer aan de orde van de dag zijn, vooral bij jongeren, denk ik dat Biodanza een antwoord kan zijn op het diepe, menselijke verlangen naar contact.”
Eén ding wat Ecstatic Dance, Biodanza en Movement Medicine gemeen hebben is dat ze alle drie een ritueel karakter hebben. Movement Medicine spreekt zelfs van een ceremonie in plaats van een dansavond of bijeenkomst. Movement Medicine is van deze drie dansvormen de jongste en het diepst geworteld in het sjamanisme. Deze minder bekende dansvorm werd in 2007 gepatenteerd door het Engelse echtpaar Ya’Acov en Susannah Darling Khan en telt momenteel zo’n vierhonderd leraren, verspreid over de hele wereld, waaronder Marold Emmelkamp uit Utrecht. “Ya’Acov trainde zijn hele leven met sjamanen uit Scandinavië en Midden- en Zuid-Amerika”, vertelt hij. “Hij en zijn vrouw Susannah trainden achttien jaar lang bij Gabrielle Roth, die wereldberoemd geworden is door de Vijf Ritmes, een van de eerste dansvormen waarin vrije expressie en lichamelijke bezieling centraal staan. Roth woonde in New York en was een soort van moderne stad-sjamaan. Je zou Gabrielle Roth de grootmoeder van Movement Medicine kunnen noemen, maar White Eagle, een sjamaan van het nomadische Sami-volk uit Lapland, met wie Ya’Acov ook jarenlang gewerkt heeft, was ook van grote invloed. Daarnaast kom je bij Movement Medicine elementen tegen uit de gestalttherapie, familie-opstellingen en de moderne neurowetenschappen. Die veelzijdigheid van Movement Medicine is iets wat me enorm aanspreekt en waarom ik destijds gekozen heb voor deze dansrichting.”
Veel sjamanistische tradities uit Zuid- en Midden-Amerika worden gekenmerkt door dansrituelen, begeleid met de drum, waarbij men gelooft dat de ziel tijdelijk vrijkomt van het lichaam en astrale reizen maakt om genezing of wijsheid te vinden. Geldt dat ook voor Movement Medicine?
“Nee”, zegt Emmelkamp. “Wij werken ook met de drum en gebruiken bij onze ceremonies veel etnische muziek, maar bij Movement Medicine gaat het juist om de belichaming van de ziel, om het aanwezig zijn in het hier en nu, bij alles wat zich aandient. Als Movement Medicine leraar begeleid ik de dansbijeenkomsten onder meer met mijn stem. Ik geef via de microfoon suggesties die de dansers helpen om los te laten, dichter bij zichzelf te komen of een bepaald thema te onderzoeken.”
Movement Medicine gebruikt de vier elementen als uitgangspunt voor vier verschillende stijlen van dansen, die elk begeleid worden met een specifiek soort muziek. “Aarde, lucht, water en vuur hebben elk een hele eigen kwaliteit”, zegt Emmelkamp. “Aarde is solide, stevig en aardend, de naam zegt het al. Lucht heeft een veel vluchtiger kwaliteit, meer vlinderachtig, water is stromend en vuur is passievol. De vier windrichtingen zijn het anker, het houvast van waaruit we dansen.”
Net als bij Janneke Meijers van Ecstatic Dance was Movement Medicine ook voor Emmelkamp een thuiskomen. “De magie zat hem voor mij vooral in de community en in de verbinding die ik voelde met de aarde, de natuurkrachten en de ander. Dit is ook wat ik probeer over te brengen bij mijn dansavonden. Er schuilt een enorme kracht in het samenkomen in de dans. Iedereen brengt zijn bijzondere gaves mee en er ontstaat een medemenselijkheid, een saamhorigheid en een veiligheid die we vaak zo node missen in deze enorm gekke wereld waarin we terechtgekomen zijn. Je bent niet alleen. Dat weten en daarop kunnen vertrouwen, is voor mij vrijheid.”
Sanne Burger
sanneburger.com
deanderekrant.nl
Mooi