“Het gevolg bewijst niet de oorzaak” – Aristoteles

Soms maken mensen de vergissing dat ze de symptomen van een bepaalde ziekte als bewijs zien voor het bestaan van een vermeend virus dat die specifieke ziekte veroorzaakt zou hebben. Ze zien het gevolg als het bewijs voor de oorzaak. Dat is een misvatting.

“Nou, ik was anders wel van de ene op de andere dag ziek, hoor”, zei iemand laatst. “Ik had plotseling hoge koorts en was mijn geur en smaak helemaal kwijt. Normaal ben ik nooit ziek en nu duurde het drie weken, dus ik moet wel ergens covid opgelopen hebben.” Nee, het gevolg (de symptomen) bewijst niet de oorzaak (virus). Het feit dat je plotseling ziek werd, bewijst niet dat je besmet was met Sars-Cov-2, het vermeende virus dat covid zou veroorzaken. Het bewijst alleen dat je ergens ziek van werd. Waarvan? Nou, misschien van de angst om ziek te worden, waardoor je lichaam helemaal in de stress schoot, samen met het nocebo-effect: als iedereen maar vaak genoeg suggereert dat ziekte onvermijdelijk is (denk even aan begin 2020), dan is de kans groot (statistisch gezien meer dan 40%) dat je ook daadwerkelijk ziek wordt. Het kan ook een plotselinge of accumulatieve reactie geweest zijn op chemicaliën en pesticiden in de lucht, het water of je voedsel; of misschien was er ongebruikelijk veel straling in je omgeving waar je heftig op reageerde, zoals in de tijd dat 5G werd uitgerold in Nederland. Of wellicht was het een combinatie van al deze dingen. Punt is: het feit dat je ziek werd, bewijst niet dat de oorzaak een virus was. Het gevolg bewijst niet de oorzaak.

In reactie op het artikel in De Andere Krant van afgelopen zaterdag, Virussen kunnen geen ziekte veroorzaken, omdat ze niet bestaan, schreef een geëmotioneerde huisarts:  “In Zuid-Afrika heb ik met eigen ogen gezien wat het hiv-virus aanricht. Kindjes zien sterven van nog geen jaar oud omdat de anti-hiv-medicatie keer op keer ‘out of stock’ was tijdens de zwangerschap van de moeder, waardoor alsnog transmissie kon plaatsvinden. Dit artikel is desinformatie. Dit moet stoppen.” In haar beleving ontkende het genoemde artikel de ernst van het feit dat zoveel kinderen in Zuid-Afrika onder erbarmelijke omstandigheden sterven. Dat is niet het geval. Het machteloos moeten toezien dat kinderen van nog geen jaar sterven (het gevolg) is natuurlijk hartverscheurend en traumatiserend, maar het is geen bewijs voor het bestaan van het hiv-virus (de oorzaak). Dat wil niet zeggen dat de symptomen niet echt zijn of dat de ziekte en de bijbehorende pijn en het leed niet echt zijn. Het wil wel zeggen dat het sterk vermageren en sterven van baby’s in Zuid Afrika andere oorzaken heeft. Welke dat zijn? Chronische ondervoeding van moeder en baby ligt voor de hand. Een andere oorzaak kan vergiftiging zijn: veel industrieën hebben zich in Afrika gevestigd omdat de wetgeving daar minder streng is dan in het Westen en ze dus in veel grotere getale pesticiden en chemicaliën kunnen gebruiken. Veel in het westen afgekeurde medicijnen worden in Afrika verkocht. Ook de omstreden anti-hiv-medicatie heeft ernstige bijwerkingen. De emotie van deze huisarts is begrijpelijk, maar emotie is ook geen bewijs voor het hiv-virus of welk virus dan ook. Het gevolg bewijst niet de oorzaak.

Een dierenarts reageerde uiterst fel op de suggestie dat virussen niet bestaan. “Weet je wat jij moet doen?” beet hij me toe. “Ga net als ik een paar jaar ontwikkelingswerk doen in Kenia. Dan zie je vanzelf wat er gebeurt als een kind gebeten wordt door een hondsdolle hond. Als je met eigen ogen ziet wat voor ellende hondsdolheid veroorzaakt, dan piep je wel anders.” Ook deze dierenarts zag het gevolg: een kind dat ziek wordt na een hondenbeet, als bewijs voor de oorzaak: het rabiësvirus. Maar wat zag hij nou echt? Hij zag een kind dat ernstig ziek werd nadat het gebeten was door een hond. Het kind kwam dus via de hond met iets in aanraking waar het ziek van werd. Een virus, of toch iets anders? Had de hond neurologische schade opgelopen en zoveel pijn dat hij tot waanzin gedreven werd, net als destijds koeien tijdens de gekkekoeienziekte? Had hij over een pas met pesticiden besproeide akker gerend? Had hij een rottend stuk vlees gegeten? Ik weet het niet, ik was er niet bij. Deze dierenarts was er wel bij, maar hij heeft ook de oorzaak niet gezien. Hij concludeert dat het rabiësvirus bestaat, niet omdat hij het heeft gezien, geroken, gehoord of gevoeld, maar omdat hij heeft geleerd dat hondsdolheid door het rabiësvirus wordt veroorzaakt. Het observeren van hondsdolheid in mensen bevestigt hem daarin. Hij gelooft dat het gevolg (hondsdolheid) het bewijs is voor de oorzaak (het rabiësvirus), maar ook dat is een aanname en geen feit. Het gevolg bewijst niet de oorzaak.

Vandaag raakte ik aan de praat met een oudere mevrouw, een heel lief mens volgens mij, die toen ze vijf jaar was polio had gekregen. “Het was op een avond in 1952. Ik had een stijve nek en voelde me niet goed. Mijn moeder belde de huisarts en die zei dat het waarschijnlijk polio was. De volgende dag ging ik met mijn moeder naar het ziekenhuis. Ik weet nog precies hoe het voelde, het moment dat ik merkte dat er iets mis was met mijn beentjes. Het was op de trappen van het ziekenhuis. Ik riep naar mijn moeder: ‘Mama, mama, mijn beentjes!’ Van onderuit de trappen voelde ik de verlamming opstijgen naar mijn beentjes. Dat was de polio. Je hoeft me niet te geloven, maar ik kan het nu nog voelen als ik eraan denk. We redden het nog net om in het ziekenhuis te komen. Ik werd meteen naar een kamertje gebracht waar ik alleen moest blijven, zonder mijn ouders. Een non legde mij in een bedje en zei: ‘Je mag er niet uitkomen’. Ik deed dat toch, maar toen ik terug in bed wilde klimmen, merkte ik dat dat niet ging. Ik pakte er een stoel bij, maar op dat moment verloor ik mijn bewustzijn. Hoe lang dat heeft geduurd, weet ik niet, maar ik vond mezelf opeens terug in dat bedje, totaal verlamd. Ik kon wel ademen en verder weet ik niets, alleen dat ik verlamd was, alleen maar onbeweeglijk kon liggen en door het enige raam in de kamer naar buiten kon kijken. Zes weken lang heb ik verlamd en geïsoleerd op dat kamertje gelegen. In de maanden die volgden herstelde ik spontaan, maar er ontstonden al zeer snel duidelijke misvormingen aan mijn rechterarm, schouder, hand en rechterbeen. Ik ben mijn leven lang een polio-patiënte gebleven. Ik ben nu oud en zo goed als immobiel. Dus het was wel degelijk polio, maar nee, het poliovirus bestaat niet volgens jullie antivaxxers. Dus nu weet je het: ik had wel degelijk polio door een poliovirus, of niet soms!!! Leg het me maar uit als je andere argumenten hebt. Wat jullie ook beweren, HET WAS EEN VIRUS. Dit is mijn waargebeurde verhaal.”

Ook voor deze mevrouw zijn de ziekte (polio) en het virus (poliovirus) zo met elkaar verstrengeld dat ze ze niet uit elkaar kan houden. En ook zij gelooft dat wat zij als het gevolg ziet (ze kreeg polio) bewijst dat de oorzaak het poliovirus was. Ik zei tegen haar: “Ik begrijp wat je hebt doorgemaakt als kind, maar je maakt de vergissing die veel mensen maken: je verwart de symptomen met het virus. Natuurlijk is het een waargebeurd verhaal, niemand ontkent dat, maar je kunt niet zeggen: ik was verlamd, DUS het was een virus. Veel kinderen kregen polio nadat ze gevaccineerd waren, misschien jij ook wel. Veel kinderen kregen polio nadat ze op de een of andere manier in aanraking gekomen waren met chemicaliën of pesticiden, misschien jij ook wel. Het gaat hier niet om geloven, maar om weten. Stel dat polio níet door een virus komt, maar door iets anders, zou je dat dan niet willen weten? Stel dat er andere oorzaken, dus ook andere geneeswijzen zijn, dan is dat toch fantastisch, hoopgevend nieuws?”

Ze wilde er niks over horen. Ze antwoordde: “Hoe je het ook wendt of keert, jullie zullen er nooit achter komen. Ga eens met post-polio patiënten praten en laat ze hun verhaal doen. Misschien kom je dan toch tot het juiste inzicht omtrent het ontstaan van polio. Ik begrijp niet waarom er nu zo plots allerlei heftige theorieën en veronderstellingen worden geponeerd, alleen maar om jullie gelijk te behalen. Ken je het boekje ‘Polio, een ziekte om nooit te vergeten’? Daar staan allemaal in- en intrieste verhalen in met bijgevoegde foto’s, maar jullie zijn niet echt geïnteresseerd in de casussen, alleen in de oorsprong!”

Haar heftige reactie raakte me. Had ze gelijk? Was ik meer geïnteresseerd in de oorsprong van polio dan in de slachtoffers van polio? Wilde ik alleen maar gelijk hebben en ging ik daarom voorbij aan haar leed? Had ik meer ruimte moeten hebben voor haar verhaal, in plaats van het meteen over de ware oorzaken van polio te gaan hebben? Ergens was haar reactie heel begrijpelijk, want als je de symptomen verwart met het virus en gelooft dat jouw symptomen het bewijs vormen voor het virus en iemand vervolgens beweert dat dat virus niet bestaat, dan lijkt het net alsof je symptomen, je ziekte, jouw lijden en pijn ook niet bestaan hebben. Het zou natuurlijk heel wreed zijn om dat te ontkennen en je zou in dat geval alle recht hebben om verontwaardigd en boos te zijn. De vraag is alleen: wat was de oorzaak? Daar ligt de onduidelijkheid, niet in de vraag of de symptomen wel echt waren.

En toch had die mevrouw een punt, want inderdaad: het gaat niet om gelijk hebben, het gaat om het vinden van de beste manier om polio, hondsdolheid, hiv en andere ziektes de wereld uit te helpen. En dat gaat alleen maar lukken als we de ware oorzaken van ziekte kennen. Aan het eind van ons gesprek zei deze mevrouw iets heel moois: “Als je de oorzaken gevonden hebt, verkondig het dan aan heel de wereld.” Ik wilde reageren met: “Dat doe ik al!” maar ik hield me in, want ik hoefde geen gelijk te hebben.

Sanne Burger
sanneburger.com