Mijn moeder kan heel goed koken. Uit mijn kindertijd herinner ik me de geur van runderlapjes, zuurkool met worst, Indische rijsttafel, bloemkool met kaassaus en zelfgemaakte appelmoes met kaneel. Het zijn herinneringen aan een veilige jeugd, een liefdevolle moeder en een warm thuis.

Eten is veel meer dan brandstof voor het lichaam

Eten is veiligheid, saamhorigheid, troost, plezier en genot. Eten is liefde. Wat we eten definieert onze identiteit. Jonathan Safran Foer beschrijft in zijn boek ‘Dieren eten’ hoe zijn oma bijna de hongerdood stierf tijdens de Holocaust, maar toch een stuk varkensvlees weigerde dat haar door een vriendelijke boer werd aangeboden. ‘Waarom?’, vroeg Jonathan haar. ‘Wilde je niet leven?’
‘Natuurlijk wel’, zei zijn oma. ‘Maar als ik om te overleven zou moeten opgeven wie ik ben hoeft het voor mij niet. Ik ben Joods en Joden eten geen varkensvlees.’

Weston A. Price

Op dit moment worstel ik me door een 6 uur durende lezing heen van Sally Fallon Morell. De lezing gaat over de vraag: ‘Wat is gezonde voeding?’ Sally beschrijft de reizen en ontdekkingen van Weston A. Price, een Amerikaanse tandarts in de twintiger en dertiger jaren, die magische tijd waarin de industrialisering net begonnen was. In afgelegen dorpen leefde men nog steeds alleen van wat het land en het water opbracht. Er waren nog geen winkels met suiker, meel, koffie en drank. Er waren nog nauwelijks begaanbare wegen.

Price reisde over een periode van tien jaar van Zwitserland naar Schotland, van Alaska naar Australië, van Zuid Amerika naar Centraal Afrika en onderzocht het gebit, de gezondheid en de eetgewoonten van de verschillende afgelegen volken en stammen die hij daar ontmoette.

De mensen die hij onderzocht waren allemaal kerngezond, hadden sterke botten en prachtige tanden. Wat ze aten varieerde enorm. In Zwitserland was het met name roggebrood en kaas, in Schotland havermout, zeewier en vis, in Alaska zeehondenolie, vis en wild, in Polynesië kokosnoot, wortels en haaienlever, in Afrika melk, vlees en bloed en in een andere streek bananen, pinda’s, kokos, garnalen en gedroogde wormen. Price verbaasde zich over de eenvoud en eenzijdigheid van het traditionele dieet van deze mensen. Hoe konden ze zulk een fantastische gezondheid hebben, zulke prachtige tanden en zo’n adembenemende lach, terwijl hij dat bij zijn eigen patiënten juist steeds minder tegenkwam?

Het antwoord daarop vond hij toen hij dorpen onderzocht waar de infrastructuur het openen van nieuwe winkels mogelijk had gemaakt.

Zo gauw de inwoners het moderne, bewerkte eten gingen eten: suiker, wit meel, eten in blik etc., ging de gezondheid achteruit, kregen ze gaatjes in hun tanden en gingen ze er anders uitzien.
Sally laat een hele reeks foto’s zien van mensen ‘voor’ en ‘na’ de industrialisering. Met name één foto van twee Afrikaanse jongetjes raakt me. Ze komen uit dezelfde stam, maar de ene jongen is opgegroeid met het eenvoudige traditionele dorpseten, de andere jongen is opgegroeid in een moderne stad met winkels en geheel nieuwe eetgewoonten.  Kijk wat een verschil.. Zie je hoe bij de ene jongen de botstructuur van het gezicht veel smaller is dan bij de andere jongen en hoe zijn tanden scheef staan?

DAT is het resultaat van wat Price ‘displaced food’ noemt en wat wij bewerkt, modern of geïndustrialiseerd eten noemen.

Tegenwoordig zie je die versmalling in het gezicht en het daaruit voortkomende gebrek aan ruimte in de mond, waardoor tanden scheef gaan staan en we beugels en tandencorrectie nodig hebben, overal. Keanu Reeves heeft het ook. Een smal gezicht kan tegenwoordig zelfs een schoonheidsideaal zijn, maar de reden is wrang: ons moderne eten is zo arm aan voedingsstoffen en energie dat het zelfs niet lukt om onze botten op normale wijze te ontwikkelen. Sally zegt over de jongen op de foto: ‘Het lijkt wel alsof zijn gezicht geen houvast heeft.’ Cru, maar waar. ‘De meeste jongeren van tegenwoordig kijken alsof ze bedrogen zijn’, zegt ze. ‘Alsof ze iets afgenomen is. En dat is ook zo.

De jeugd van tegenwoordig is beroofd van het geboorterecht om een perfect gezond en mooi lichaam te hebben.’

Ik vind Sally een lastige spreekster. Ze ziet er uiterst conservatief uit in haar mantelpakje en ze praat vlak en monotoon, maar dat is het niet alleen. Ik vind haar lastig omdat ik het op een belangrijk punt hartgrondig met haar oneens ben. Sally vindt dat vlees moet. Ze beweert dat een vegetarisch dieet is uitgevonden in 1950 door de heer Kellogg – van de cornflakes –  die beweerde dat vlees de passie doet toenemen en dat wilde vermijden. Wat een onzin. Een vegetarisch dieet is al eeuwenlang traditie in India. Er zijn in India 500 miljoen vegetariërs, en daarnaast zijn er globaal nog eens 500 miljoen vegetarische boeddhisten. Die kun je niet negeren zonder afbreuk te doen aan je geloofwaardigheid. Daarnaast is het macrobiotische en hindoeïstische dieet ook vrijwel vegetarisch, en vegetarisme heeft werkelijk niets te maken met seks of geen seks. Ja, ik word er emotioneel van.

Ik ben al sinds mijn pubertijd vegetariër en ben daar erg aan gehecht. Het staat voor de keus die ik destijds maakte om mijn eigen weg te gaan.

Dus wanneer Sally begint over wetenschappelijke onderzoeken die bewijzen dat je dierlijke producten in je dieet nodig hebt om voldoende vitamine A, D, K2, B12, calcium, cholesterol en zink binnen te krijgen denk ik: ‘Mens, bereid je eens wat beter voor. Dat is allemaal allang achterhaald. Je noemt niet eens tahin, alfalfa, rode kool, pompoenpitten, chia zaad, avocado en kokos als bronnen van dat alles.’

Ik vind de discussie over vitamines en mineralen sowieso vrij beperkt.

Stel je voor: een kiwi. Een kiwi bestaat uit 20 miljoen verschillende moleculen die op een bepaalde manier gerangschikt zijn. De wetenschap heeft een stuk of 10 van die moleculen weten te isoleren en omgezet in een schema. ‘Kijk, dit is vitamine C, dit is vitamine B6, dit is ijzer, dit is zink’. Ze zijn zo enthousiast over hun bevindingen dat ze een kiwi gelijkstellen met Vitamine C en zichzelf op de borst slaan wanneer het ze gelukt is om bepaalde moleculaire structuren op chemische wijze te kopiëren. ‘Synthetische vitamine C is even goed als natuurlijke vitamine C, want het heeft dezelfde structuur’, zeggen ze, en: ‘Een vitamine C pil is even goed als een kiwi, want er zit evenveel vitamine C in.’

Dit getuigt niet van wijsheid maar van oogkleppen.

Een kiwi is niet alleen een bron van Vitamine C, maar een wonder van de natuur. Het is de mens tot nog toe alleen maar gelukt om geïsoleerde componenten van die natuur te kopiëren, maar in niets evenaart de mens het magische vermogen van de natuur om een kiwi, een appel, een kokosnoot of een sesamzaadje te produceren. In werkelijkheid is het de hele kiwi, het Mysterie Kiwi, dat ons voedt, en niet het toevallig geïsoleerde detail eruit.

Het is grappig dat zowel Sally Fallon als andere voorvechters van bepaalde diëten zich beroepen op de wetenschap, maar met totaal verschillende conclusies komen:

‘Ons gebit heeft maar liefst vier snijtanden, dus we zijn vleeseters’, zegt Sally. ‘Ons gebit heeft slechts vier snijtanden, dus we zijn in principe vegetariërs’, zegt Michio Kushi, de Japanner die het macrobiotische dieet introduceerde in het Westen in de zestiger jaren. ‘Onze darmen zijn veel langer dan die van roofdieren. Dat is om plantaardig voedsel te kunnen verteren’, zeggen de vegetariërs. ‘Onze darmen zijn veel korter dan die van planteneters. Dat is om dierlijk voedsel snel te kunnen opnemen’, zeggen de vleeseters. ‘B12 zit ook in plantaardig voedsel’, zeggen de planteneters. ‘B12 komt niet voor in plantaardig voedsel’, zeggen de vleeseters. Dat schiet dus niet op.

Die wetenschappelijke arrogantie hebben we al zo vaak gezien.

‘Dokters adviseren Camel’. ‘Fluoride maakt je tanden sterk’. ‘Joris Driepinter: drie glazen melk per dag.’ ‘Becel, goed voor hart en bloedvaten’. Haha. Ik begrijp niet dat mensen dit soort beweringen nog steeds serieus nemen.
Maar goed. Die Afrikaanse jochies op de foto. En al die andere foto’s. En de enorme problemen van de moderne beschaving: de vervormingen in de botstructuur, de kromme tanden, de sociale ontwrichting, kanker, overgewicht, hart- en vaatziektes, de problemen met voortplanting: één op de drie stellen kan tegenwoordig geen of moeilijk kinderen krijgen.

Wat is er aan de hand?

De Weston Price Foundation heeft de overeenkomsten tussen de verschillende diëten die een volk gezond en sterk houden op een rijtje gezet en komt uit op een overzichtelijk lijstje van 11 punten (zie onderaan het artikel). In mijn optiek is punt 1 verreweg de belangrijkste. Dit is het: Een gezond dieet bevat geen bewerkt, geraffineerd, geïndustrialiseerd, voorverpakt en houdbaar gemaakte voeding.

De belangrijkste oorzaak van de huidige gezondheidsproblemen in onze cultuur is: We eten steeds minder vers, puur, natuurlijk, onbewerkt, ECHT eten.

Het is belangrijker om dit echt tot je door te laten dringen. Hier is namelijk geen discussie over. Alle gezondheidsfreaks zijn het erover eens: de veganisten, de vegetariërs, de macrobioten, de vleeseters, rauw eters, biologische eters, vijf elementen eters, vedische eters, veganisten, vegetariërs, moderne eters, traditionele eters. Allemaal zeggen ze: sinds de voedingsindustrie is gaan bepalen wat we eten gaat onze gezondheid met een schrikbarend tempo achteruit. Dat is punt 1 bij iedere lezing, ieder boek en ieder programma over gezondheid.

De belangrijkste stap die je kunt maken als je gezonder wilt eten is dan ook: ga weer verse, pure, natuurlijke, onbewerkte voeding eten.

Doe dat eerst en verdiep je dan pas in de rest. Dat betekent: geen suiker, geen wit meel, geen voorverpakt of lang houdbaar eten, geen E-stoffen, geen smaak-, kleur- en geurstoffen, alleen rauwe en biologische zuivel, alleen biologisch vlees, geen bespoten groenten en fruit en verder ook geen eten met chemicaliën en pesticiden erin of erop.
Dit is een enorme stap. Het betekent dat je meer dan 90 % van wat je in de supermarkt kunt kopen moet laten liggen. Het betekent dat je vrijwel al je eetgewoontes zult moeten veranderen. Het betekent niet langer naar de bakker voor vers brood, niet meer uit eten bij je favoriete restaurant, geen pasta meer, geen friet, geen taart, geen koekjes, geen chocola, geen drop, geen chips, geen cappuccino..

Al die lekkere dingen… al die dierbare herinneringen.

Face it. Voor de meeste mensen is dit gewoon niet te doen. Wij zijn emotioneel over eten! Je favoriete eten opgeven is als het kwijtraken van een oude vriend. Het is hartverscheurend. Ik ken niemand voor wie dit niet geldt, inclusief mijzelf.
Laatst ging ik boodschappen doen met een goede vriend van mij uit Servië. Tot mijn afgrijzen zag ik dat hij met twee handen een diepgevroren varkensbout van drie kilo in zijn karretje hees. ‘Nee hè, je eet toch geen varkensvlees?’, flapte ik eruit, waarop hij me fel aankeek en zei: ‘Wij Serviërs zweren op ons varkensvlees!’ Ik schaamde me toen hij me uitlegde dat varkensvlees één van de weinige dingen waren die je tijdens de oorlog kon krijgen en het zijn ergste honger had gestild. Hij wist wast honger was. Ik had geen idee.

De voornaamste reden dat we niet gezond eten is omdat we niet redelijk zijn over eten.

We hebben het over feiten, wetenschappelijke onderzoeken, vitamines en mineralen, maar die feiten betekenen niets op emotioneel niveau. We weten meestal donders goed dat iets niet gezond is, maar we eten het toch, tegen beter weten in, omdat het ons op een niveau bevredigt dat zo diep is dat we er zelf niet eens bij kunnen, laat staan dat we het kunnen controleren.

De irritatie die veel mensen ervaren wanneer ze iemand horen praten over veganisme, vegetarisme, rauw eten, biologisch eten of een andere variant van gezonde voeding is terecht.

Die irritatie komt niet voort uit het oneens zijn, maar uit het gebrek aan begrip voor de moeite die het kost om oude voedingspatronen los te laten. Het kan nog zo waar zijn wat iemand zegt, maar niemand wil gedwongen worden iets op te geven waar hij aan gehecht is.

De keus om over te stappen van industriële voeding naar natuurlijke voeding is net zo moeilijk als scheiden of emigreren.

Het is jammer dat deze emotionele dimensie zo vaak over het hoofd gezien wordt. Ik denk dan ook dat mensen die deze stap maken therapeutische begeleiding moeten zoeken om de diepe emoties die hiermee gepaard gaan het hoofd te kunnen bieden zonder terug te vallen. Ik denk dat dit veel meer zou helpen dan discussie of debat. Weten is niet zo moeilijk. To walk your talk, dat is pas moeilijk.
Later meer over gezonde voeding.

Characteristics of Traditional Diets according to the Weston Price Foundation

1. The diets of healthy, nonindustrialized peoples contain no refined or denatured foods or ingredients, such as refined sugar or high fructose corn syrup; white flour; canned foods; pasteurized, homogenized, skim or lowfat milk; refined or hydrogenated vegetable oils; protein powders; artificial vitamins; or toxic additives and colorings.
2. All traditional cultures consume some sort of animal food, such as fish and shellfish; land and water fowl; land and sea mammals; eggs; milk and milk products; reptiles; and insects. The whole animal is consumed­–muscle meat, organs, bones and fat, with the organ meats and fats preferred.
3. The diets of healthy, nonindustrialized peoples contain at least four times the minerals and water-soluble vitamins, and TEN times the fat-soluble vitamins found in animal fats (vitamin A, vitamin D and vitamin K₂–Price’s “Activator X”) as the average American diet.
4. All traditional cultures cooked some of their food but all consumed a portion of their animal foods raw.
5. Primitive and traditional diets have a high content of food enzymes and beneficial bacteria from lacto-fermented vegetables, fruits, beverages, dairy products, meats and condiments.
6. Seeds, grains and nuts are soaked, sprouted, fermented or naturally leavened to neutralize naturally occurring anti-nutrients such as enzyme inhibitors, tannins and phytic acid.
7. Total fat content of traditional diets varies from 30 percent to 80 percent of calories but only about 4 percent of calories come from polyunsaturated oils naturally occurring in grains, legumes, nuts, fish, animal fats and vegetables. The balance of fat calories is in the form of saturated and monounsaturated fatty acids.
8. Traditional diets contain nearly equal amounts of omega-6 and omega-3 essential fatty acids.
9. All traditional diets contain some salt.
10. All traditional cultures make use of animal bones, usually in the form of gelatin-rich bone broths.
11. Traditional cultures make provisions for the health of future generations by providing special nutrient-rich animal foods for parents-to-be, pregnant women and growing children; by proper spacing of children; and by teaching the principles of right diet to the young.

Inspirerende links:

www.naturalnews.com
www.ener-chi.com
www.gerson.org
www.zinnith.nl
www.zelfwijzer.nl
www.rawfoodlife.com
www.rawfamily.com
www.davidwolfe.com
www.kushiinstitute.com
www.macrobiotics.nl
www.bolster.nl
www.westonaprice.org
www.growparadise.com

Inspirerende documentaires:

www.foodmatters.tv
www.hungryforchange.tv
www.earthlings.com
www.ourdailybread.at
Food Inc: www.takepart.com/foodinc