In de strijd tussen gezond en gezellig wint gezellig het altijd. Probeer het maar eens. Ga met je peuters op bezoek bij je moeder en zeg: ‘Mam, je weet dat ik ze geen suiker geef, hè?’ Verdraag vervolgens haar koude blik en valse opmerkingen als: ‘Nou, dan kan ik de koekjes wel weer opbergen hè?’, alsof ze dit nog nooit eerder gehoord heeft. En reageer niet als ze zegt: ‘En dan mag ik zelf zeker ook geen koekje?’ of als ze zegt, wanneer we thee drinken: ‘Nou, ongezellig hoor, geen koekje bij de thee’.’ Als je sociaal wilt zijn zeg je tijdens een van die momenten: ‘Ja hoor mam, als jij dat graag wilt mag het best hoor.’ Als je gezond wilt zijn en je kinderen gezond wilt houden hou je voet bij stuk en heb je of een vreselijke middag, en je moeder ook, of je stapt op. Asociaal!

Laatst ging ik op bezoek bij mijn nicht en haar luidruchtige familie: echtgenoot en vijf zonen. Daar zaten we met zijn allen om de eettafel, klaar voor de avondmaaltijd: pasta. Iedereen riep door elkaar heen, vork in de aanslag. Gezellig. Nichtlief schepte iedereen een indrukwekkende hoeveelheid eten op waar iedereen zich onmiddellijk op stortte. Terwijl de hele familie in stilte zat te schrokken en ze mij zag aarzelen viel ze uit: ‘Ja, die stukjes ham haal je er maar tussenuit hoor! Ik heb me niets voor niets de hele middag uitgesloofd om voor jullie eten op tafel te zetten. Gewoon eten wat de pot schaft!’

Wat zou jij doen? Opstaan en zeggen: ‘Luister nicht, het is al erg genoeg dat je me macaroni van wit meel en gesmolten kaas opdringt, maar als je ook nog wilt dat ik jouw kiloknaller van de Aldi eet overschrijdt je echt een grens’, vervolgens je servet op tafel gooien en triomferend vertrekken terwijl iedereen je met een mond vol eten nastaarde, of zou je stamelen: ‘Is goed hoor nicht’ en de rest van de maaltijd proberen je kokhalzen te verbergen omdat je die lieve dikke neefjes van je niet wilt kwetsen?

Wat doe je op je eerste date? Daar zit je dan, in je donkerblauwe jurkje met diep decolleté en hoge hakken, in een fancy restaurant dat je nieuwe date voor jullie uitgekozen heeft, en voor je goed en wel zit heeft hij al een fles wijn besteld en een mand brood met kruidenboter. ‘Zo, vanavond nemen we het ervan’, zegt hij achterover leunend nadat hij zonder te vragen beide glazen wijn heeft volgeschonken. ‘Proost schat, op een leven vol mogelijkheden.’ Wat doe je? Neem je een flinke slok wijn en een grote hap brood, of bestel je salade en bronwater, terwijl je weet dat je door dat te doen zeker alleen naar huis gaat die avond? Ga je hem die avond uitleggen dat hij waarschijnlijk kanker zal krijgen van de wijn, het vlees en de suiker waarmee hij zich volpropt, of dat jullie beiden op zijn minst de volgende dag hoofdpijn zullen hebben? Nee, natuurlijk niet. Je sociale behoeftes zijn groter dan je behoefte aan gezondheid, toch?

Een paar maanden geleden werden mijn vriend en ik uitgenodigd voor een bruiloft. We kregen zes weken van tevoren een lijstje waar we mochten invullen of we nog speciale wensen hadden voor het diner. Tot onze verrassing kon je invullen: ‘Wij wensen een vegetarisch menu’, dus dat deden we. Anders waren we niet gegaan. Op de bruiloft kregen we als voorgerecht een stuk zalm, drijvend in een soort botersaus. We keken elkaar aarzelend aan. Ik was dapper en zei: ‘Ehm, juffrouw, wij hadden opgegeven dat we vegetariërs waren, misschien is er een misverstand?’ Onmiddellijk werd het doodstil aan tafel. Twaalf vreemden staarden ons wantrouwend aan en de serveerster zei: ‘Nee mevrouw, Uw bericht is heel duidelijk doorgekomen. Maar dit is geen vlees, dit is vis.’

Wat doe je? Zeg je: ‘Neem het maar weer mee dom wijf, en Google eens wat het betekent om vegetariër te zijn’ of zeg je: ‘Geeft niet mevrouw, het is goed zo’, om tenminste je tafelgenoten gerust te stellen en niet de rest van de avond als outcast behandeld te worden, want vertrekken halverwege een bruiloft is natuurlijk helemaal not done.

Eten gaat niet over eten, eten gaat over rituelen. Samen eten is een ritueel waar iedereen aan dient mee te doen, het is als het roken van een vredespijp. Als je weigert deel te nemen aan het ritueel loop je het risico uitgestoten te worden en niet meer mee te mogen doen met de sociale interactie van de groep. Je loopt een groot risico jezelf buiten te sluiten wanneer je besluit om niet langer vlees te eten, om niet langer suiker te eten, om je kinderen niet te laten vaccineren, om geen wijntje bij het eten, koekje bij de thee, biertje, wijntje, toetje, taartje te nemen. Als je ‘nee’ zegt tegen wat je aangeboden wordt word je onmiddellijk een outcast, een paria.

En ‘ja’ zeggen is zo verleidelijk. Brood en kruidenboter, zo lekker. Pasta met lange draden gesmolten kaas, wie lust dat nou niet? Een lekker glas wijn bij het eten, een lekker stukje vlees, een verrukkelijk toetje. Eten is zoveel meer dan een manier om in leven te blijven, een manier om gezond te blijven. Eten is een manier van leven, een manier van socialiseren. Door te eten wat de pot schaft laat je zien dat je erbij hoort, dat je erbij wilt horen. Op het moment dat je weigert om te eten wat de pot schaft ben je een bedreiging. Dit heeft niets te maken met of het eten dat je aangeboden krijgt gezond is of niet. Al krijg je er kanker van, je wordt toch geacht het te accepteren.

In Egypte krijg je zwarte thee met drie scheppen suiker, in India krijg je thee met melk en vier scheppen suiker en mierzoet gebak van suiker en melk. In India is het een teken van rijkdom om vlees te serveren en wanneer je weigert wil dat zeggen dat je deze familie hun voorspoed niet gunt. In Noorwegen serveren ze walvis notabene, in Frankrijk ganzenleverpastei en kikkerbillen. Overal in deze wereld staat de keus om erbij te horen en de gewoontes van het volk te respecteren op gespannen voet met de wens om gezond te eten, gezond te leven en ja, ook om ander leven te respecteren. Suiker en vlees zijn verreweg het moeilijkst te vermijden.

Een paar tips: als je graag gezond wilt blijven, maar niet je medemens wilt afstoten en geen heremiet wilt worden, doe dan het volgende:

1. Zeg dat het niet mag van de dokter. ‘De dokter zegt dat het beter is als ze geen suiker eet’. Zo gauw je dat zegt worden er verder geen vragen gesteld en word je verzoek zonder tegenstribbelen ingewilligd. Werkt vooral heel goed bij kinderen.
2. Zeg dat je op dieet bent. Afvallen wordt door de meeste mensen erkend als normaal, zelfs bewonderd, dus wat je wens ook is, als het is om af te vallen zullen mensen er gehoor aan geven en er verder niet over zeuren.
3. Zeg dat je allergisch bent voor dat wat je niet wilt eten. ‘Oh sorry, maar ik ben allergisch voor suiker, voor varkensvlees, voor gluten, voor alcohol, voor zuivel…’ Zo gauw je het toverwoord ‘allergisch’ gebruikt zullen mensen je wens respecteren.
4. Geef toe dat je raar bent. Zeg: ‘Ja, ik weet dat het raar is, maar ik hou meer van aubergine rolletjes dan van biefstuk. Ik ben toch zo raar, ik word gewoon een beetje akelig van het bloed dat uit een biefstuk druipt. Raar hè? Ja, ik ben gewoon een beetje gek met mijn voorkeur voor salades en biologisch eten, ik weet het.’ Als je de ander het gevoel geeft dat het in ieder geval niet aan hen ligt maar aan jou, zullen ze vrijwel altijd je wens respecteren, en jou ook.
5. Ga in geen geval de discussie aan! Zeg niet tegen je moeder: ‘Mam, waarom heb je ons eigenlijk volgestopt met suiker toen we klein waren? Weet je wel dat ik daar nog steeds last van heb?’ Of tegen je nicht: ‘Geen wonder dat die man en kinderen van jou zo dik en druk zijn zeg, moet je zien wat je ze te eten geeft.’ Of tegen je date: ‘Ik vind het echt jammer dat je vlees eet, je zult ook wel heel erg stinken in bed.’ Neen, neen, neen. Ben alleen eerlijk als je zeker weet dat je liever gezond bent dan sociaal, en anders zit er niets anders op dan dat je liegt.